دین و مذهب 18
روضه خوانی بخش دوم
قبل از شروع روضه ، پذیرایی انجام می گرفت . پذیرایی ، منحصر به قهوه و قلیان بود . قهوه بدون قند مصرف می شد ولی به مرور زمان ، چای نیز جای خود را در این مجالس باز کرد و با آمدن آن ، قند نیز وارد شد و خوردن قهوه با قند نیز رایج گردید .
هر روضه چند مرحله دارد :
مقدمه : در این قسمت روضه خوان بنا به تجربه یا مهارتی که دارد ، برای وارد شدن به مبحثی آموزنده و دینی ، حدیثی را طرح می کند یا موضوعی را پیش می کشد و برای جمع کردن افکار پراکنده ی مستمعان ، یا به دست گرفتن رشته ی سخن ، از صلوات استفاده می کند .
گریز : پس از ورود به بحث و توضیح مقدمات ، به هر صورت ممکن اما به طور منطقی ، به صحرای کربلا وصل می شود و ماجرای جانبازی و شهادت امام حسین (ع) و یارانش را طرح می کند . اوج هیجان مجلس نیز در همین قسمت است .
دعا : روضه خوان معمولا با صدایی آرام تر با فرستادن لعنت به قوم ظالمین ، به مردم حالی می کند که روضه تمام شده است . او می گوید : الی لعنت الله علی قوم الظالمین . سپس بدون وقفه به دعا می پردازد و همه ی حاضران نیز دست بالا برده و آمین می گویند . پس از آن ، با ذکر فاتحه ای روضه را خاتمه می دهد .
زیارت نامه : در فاصله ای که مردم و روضه خوان مشغول خواندن فاتحه هستند ، همه در جای خود نشسته اند . پس از آن روضه خوان بلند شده و دیگران نیز بر می خیزند و زیارت نامه توسط روضه خوان خوانده می شود . مردم هم به پیروی از او ، اول رو به قبله ) مدینه ) ایستاده و می خوانند :
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا رسول اللّه اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا نبی الله اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا خاتم النبیین اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سیدالمرسلین اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا فاطِمَةَ الزَّهراء سَیِّدَةَ نِساءِ العالَمینَ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ ، سپس رو به شمال ( کربلا و نجف ) کرده و می گویند : « اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا امیرالمومنین یا وصی رسول رب العالمین. اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَباعَبدِالله اَلسَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ رَسوُلِ الله اَلسَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ اَمیرِالمُؤمِنینَ وَابنَ فاطِمَةَ الزَّهراء سَیِّدَةَ نِساءِ العالَمینَ اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اباالفضل العباس یا باب الحوایج اَلسَّلامُ عَلَیکم وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ » سپس شرق ( مشهد ) چرخیده و می خوانند : « اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا غَریبَ الغُرَباء اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مُعینَ الضُّعَفاءِ وَ الفُقَراء اَلسُّلطانَ اَبَاالحَسَنِ عَلیَّ بنَ موُسَی الرِّضا وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ » و دوباره رو به قبله (کعبه ) برگشته و می گویند : « اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَولانا یا صاحِبَ الزَّمان اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا خَلیفَةَ الرَّحمنِ اَلسَّلامُ عَلَیکَ یاشَریکَ القُرانِ عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ وَ سَهَّلَ اللهُ مَخرَجَهُ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ » و زیارت نامه را تمام می کنند . معمولا در هنگام خواندن زیارت نامه ، دست ها را به سینه می گذارند .
برخی از روضه خوان ها از روی کتاب می خواندند . در فصل های کار و زمان کشاورزی ، روضه خوانی بیشتر در شب ها انجام می گرفت . بعضی از افراد ، روضه خوانی را ادامه دادند تا این که به عنوان حرفه ای برایشان درآمد و آوازه ی آنان از مرز روستاهایشان گذشت و برای خواندن به روستاهای دیگر نیز دعوت شدند تا جایی که برای آن ها نوبت می گرفتند . یکی از معروف ترین این افراد ، حاج احمد الهیاری فرزند ملا حسن از روستای زیارت دشتستان بود . حاج احمد روضه هایش با توجه به روحیات پیران و خواست آنان بود لذا هم رعایت حوصله ی مردم را می کرد و هم به خوبی می دانست که در کجا چه روضه ای را بخواند
بعد از انقلاب ، به مرور ، سازمان های تبلیغات ، برای روستاها نیز روحانی فرستادند و کم کم بازار روضه خوانان محلی سردتر شد . به همین دلیل ، روضه خوانان محلی بیشتر در منازل افراد و روحانیون اعزامی ، در حسینیه ها و مساجد خواندند .
بانیان روضه معمولا افراد میان سال به بالا بودند ، دوست داشتند که روضه خوان در حرف هایش از مرز مذهب بیرون نگذرد و به سیاست نپردازد به همین جهت در مراسم روضه خوانی بعد از انقلاب که روضه با چاشنی سیاست آمیخت ، پیران کمتر شرکت داشتند .
روضه در بنار چند صورت خاص دارد . یکی روضه هایی است که ایام محرم الحرام خوانده می شود و روحانیون اعزامی به بنار در حسینیه ی بنار می خواند . دیگر روضه هایی است که در دیگر ماه ها انجام می گیرد و بیشتر روضه خوانان محلی دعوت می شوند و گاه در مسجد و گاه در منازل شخصی می خوانند . سومین شکل روضه در بنار ، روضه هایی است که در مراسم فاتحه ی افراد خوانده می شود . این روضه در نیم ساعت پایانی مراسم فاتحه انجام می پذیرد و پس از خواندن زیارت نامه ، مجلس عملا خاتمه می یابد .
_______________
بخش زیارت نامه بر اساس گفته های آقای محمد جعفر ایاره انتخاب شده است .
